Kuhusu Ukosoaji, Mtazamo, na Uhuru wa Kufikiri: Safari ya Mwanafalsafa

Kulikuwepo wakati katika maisha yangu ambapo nilijikuta nimefungwa kabisa na mitazamo ya watu wengine. Sikuweza kupumua kwa uhuru isipokuwa tu pale nilipohisi kuwa napendwa. Sikuweza kuishi kwa ukamilifu hadi nihisi nimekubaliwa. Uzito wa hukumu ya wengine ulinikandamiza kama minyororo isiyoonekana, na nikajigeuza kuwa kile ambacho sikuwa, ili tu nikubalike. Niliogopa kuchukiwa, kukosolewa, kutokueleweka—na ningefanya chochote kile kumfurahisha mtu yeyote niliyemwona kama tishio kwa usalama wangu wa kihisia. Ilikuwa ni hali ya kuchosha kupita maelezo, si kwa mwili tu, bali kwa roho pia.

Lakini mahali fulani katika safari hiyo, katikati ya machungu na misukosuko ya kihisia, wazo moja lilikuwa likirudi tena na tena kama kengele ya mbali lakini ya utulivu: watu watakuchukia tu hata ufanye nini. Hata ukifanya kila jambo kwa usahihi, hata ukijisafisha moyoni na kukabiliana na ulimwengu kwa upole, bado kutakuwa na mtu atakayekuelewa vibaya. Mtu mwingine ataudhika. Mtu mwingine ataamua kuwa wewe ndiye mwenye makosa.

Ilikuwa katika miaka yangu ya kati ya ishirini ndipo wazo hili liliponielemea, si kama wazo la kupita tu, bali kama funuo ya ndani. Nilianza kuelewa kwamba ukweli si jambo lililowekwa moja kwa moja. Kuna kile ninachokiona mimi, kile unachokiona wewe, halafu kuna kile kilichotokea kweli—ambacho huenda tusikifahamu kamwe kwa ukamilifu. Maisha, kwa kiwango kikubwa, hujidhihirisha kupitia mitazamo ya mtu binafsi. Hatuoni mambo jinsi yalivyo, bali jinsi tulivyo. Na jambo hilo peke yake lilibadilisha kabisa mtazamo wangu kuhusu ukosoaji—na hata mtazamo wangu kuhusu nafsi yangu.

Watu huelewa dunia kulingana na yale waliyozoeshwa kuamini, yale wanayotamani kuyakuta, na hadithi zao za ndani zinazowasukuma. Tunadhani tunatumia mantiki, lakini mara nyingi huwa tunajaribu tu kuthibitisha mapendeleo yetu, maumivu tuliyoyazoea, au haja yetu ya kuwa sahihi. Nilipolielewa hili, sikuhisi tena haja ya kujieleza kwa mtu ambaye hana masikio ya kusikiliza kweli. Kama mtu hana uwezo wa kihisia, kiakili au kiroho kuelewa ninapotokea, siioni tena kama ni dosari yangu. Siko hapa kujiinamisha ili nipendwe. Mimi si udongo wa kuumbwa na wengine.

Bila shaka, bado nawaheshimu wachache ambao maoni yao hujaa hekima, uhalisia na ukweli. Lakini hata hivyo, huwa sichukui kila neno lao kama sheria. Hakuna anayeweza kuishi ndani ya akili yangu, wala hapaswi kujaribu kuitawala. Kuna uhuru fulani wa ajabu katika kutambua kwamba siwajibiki kutoa maelezo kwa kila mtu ambaye tayari ameamua kutonielewa. Uhuru wa aina hiyo, ukishauonja, hauwezi kuuacha kirahisi.

Nilipoanza kuisoma na kuielewa falsafa ya Stoicism, niligundua msingi thabiti wa mabadiliko haya ya ndani. Mtazamo wa Stoic wa kukubali mambo yasiyodhibitika, huku ukijifunza kuyatawala mawazo na maadili yako mwenyewe, ulinitia moyo. Ulinisaidia kujitenga na mambo, si kwa chuki bali kwa uelewa. Ulinipa nafasi ya kufikiri na kuandika kwa uhuru zaidi, kwa ujasiri na kwa kina. Na ulizidisha nguvu ya sauti yangu ya ubunifu.

Siiandiki tena ili kuwafurahisha watu. Ninaandika kufichua. Kuchimba yale mambo ya ukweli yasiyopendeza ambayo wengi wangependa yabaki yamefichwa. Naam, wakati mwingine hilo huchochea upinzani. Kuna hali ya msisimko na wasiwasi ninapochapisha maandiko ambayo si rahisi kuyameza kwa wasomaji wa kawaida, hasa wale wanaosoma kwa mitazamo yao wenye upendeleo, bila kuuliza kwa nini nimeandika jinsi hiyo. Lakini pia kuna msisimko wa kimya katika kuvunja ukuta huo wa upendeleo—katika kumfanya mtu afikirie upya kile alichokuwa anakiona kama ukweli wa kudumu. Huo ndio upeo wa mwandishi: si kushangiliwa, bali ni kumwamsha mtu ndani yake.

Bado ninahifadhi baadhi ya sehemu za nafsi yangu kama siri. Ninaamini kuna utakatifu katika kuwa na mawazo ambayo ni yako peke yako. Ni nini maana ya akili kama kila kona yake imewekwa wazi kwa macho ya watu? Lakini yale ninayochagua kushiriki—yale ninayoyapa sauti—yanakuwa ya kweli kabisa. Ni matokeo ya tafakuri ya kina, kujichunguza kwa uaminifu, na uamuzi wa kuishi kwa misingi yangu.

Nadhani, kuliko yote, nilichojifunza ni hiki: siyo tu kwamba unapaswa kuamini jambo fulani. Unapaswa pia kuelewa kwa nini unaamini hilo jambo. Ni hapo ndipo imani yako hubeba uzito wa ushahidi na msimamo. Ni hapo ndipo unaweza kuikabili dunia ukiwa na akili isiyoogopa kusimama pekee yake.